2.1 Wettelijke kaders en organisatie

De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)) bepaalt de inhoud van het RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma), daartoe geadviseerd door de Gezondheidsraad (GR). In opdracht van de minister is het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) (RIVM-CIb Centrum Infectieziektebestrijding (onderdeel van het RIVM) (Centrum Infectieziektebestrijding (onderdeel van het RIVM)), een kennisdomein van het RIVM) verantwoordelijk voor de regie van het programma. Daaronder vallen de vaststelling van de kaders voor het RVP, de ontwikkeling van richtlijnen en deskundigheidsbevordering voor de uitvoering, coördinatie van de communicatie over het RVP en de controle en evaluatie van het vaccinatieprogramma.

De Dienst Vaccinvoorziening en Preventieprogramma’s van het RIVM (RIVM-DVP, geen onderdeel van CIb) koopt de vaccins in en stelt ze beschikbaar, regelt de distributie, verzorgt de uitnodigingen voor deelname aan het RVP, de registratie van de vaccinaties en de toegediende vaccins, en controleert de gegeven vaccinaties op juistheid. Centrale registratie van de vaccinaties is een essentieel onderdeel van het RVP en is van groot belang voor de individuele deelnemer, voor de uitvoering van het programma en voor de bewaking van de volksgezondheid. Het RIVM-DVP-regiokantoor draagt sinds 1 januari 2019 geen zorg meer voor de vergoeding per toegediende vaccinatie aan de uitvoerende organisaties, met uitzondering van de vaccins die nog niet zijn opgenomen in de Wpg (zoals de maternale kinkhoestvaccinatie).

De gemeenten zijn formeel verantwoordelijk voor de uitvoering en financiering van de vaccinaties. De herziene Wet publieke gezondheid (Wpg) is voor het RVP-deel per 1 januari 2019 in werking getreden en omvat de grondslag voor de kwalitatieve en programmatische eisen voor de uitvoering van de gemeentelijke taak in het kader van het RVP. De inhoud van het RVP (het vaccinatieschema) en een aanduiding welk gedeelte van het RVP onder verantwoordelijkheid van de gemeenten valt, is in een Algemene maatregel van bestuur (Amvb) geregeld. De uitvoering van het RVP is vanaf 1 januari 2019 vastgelegd op drie niveaus: de Wpg, een Amvb en deze professionele richtlijn.

De gemeenten hebben de uitvoering van het RVP belegd bij de Jeugdgezondheidszorg. Daarnaast dragen ook verloskundig zorgverleners (alleen hepatitis B-0) en kinderartsen zorg voor de uitvoering. De medisch adviseurs van het RIVM zijn beschikbaar voor consultatie voor de RVP-professionals in hun regio. De medisch adviseurs van RIVM-DVP-regiokantoor West zijn ook aanspreekpunt voor de Nederlandse gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius in Caribisch Nederland.

2.2 Indicatie voor vaccinaties in het kader van het RVP

Zwangere vrouwen

Alle zwangeren woonachtig in Nederland met een zwangerschapsduur vanaf 22 weken komen in aanmerking voor een maternale kinkhoestvaccinatie, uitgevoerd met een DKT Difterie Kinkhoest Tetanus (Difterie Kinkhoest Tetanus )-boostervaccinatie en geleverd door het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Dit geldt ook voor Nederlandse diplomaten en militairen en de echtgenotes die in het buitenland verblijven. Daarnaast komen zwangeren die verloskundige zorg ontvangen in Nederland en zwangere asielzoekende vrouwen die in een COA-locatie verblijven in aanmerking. Als de zwangerschapsduur niet goed bekend is, kan verwezen worden op basis van een geschatte zwangerschapsduur.
Zwangeren die hier op vakantie zijn of korter dan 1 maand in Nederland verblijven, hebben geen recht op de vaccinatie.

Kinderen

Alle kinderen woonachtig in Nederland en ingeschreven bij de gemeente komen tot hun 18e verjaardag in aanmerking voor het RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma). Deze leeftijdsgrens komt overeen met de leeftijdsgrens voor de gehele uitvoering van de JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg) en voor de zorg voor asielzoekerskinderen. Daarnaast komen illegale, in Nederland verblijvende kinderen, (uitgezette) kinderen in detentiecentra, adoptiekinderen, kinderen die niet in Nederland wonen of zijn geregistreerd en langer dan 1 maand in Nederland verblijven en nog niet basisimmuun zijn, asielzoekerskinderen tot 18 jaar binnen de Regeling Medische zorg Asielzoekers (RMA), kinderen van Nederlandse diplomaten en militairen in het buitenland in aanmerking voor het RVP. In alle twijfelgevallen geldt de regel dat de kinderen die in Nederland wonen deel kunnen nemen aan het RVP. Zie de notitie Wie komen er voor het RVP in aanmerking op de website.

De indicatie

De indicatie voor het RVP staat geformuleerd in deze richtlijn. Bij ieder nieuw kind/iedere nieuwe zwangere stelt een jeugdarts vast of er op basis van familieanamnese, medische anamnese, medicijngebruik e.d. een contra-indicatie bestaat voor (een deel van) het standaard (inhaal)vaccinatieschema. Als ouders/zwangeren iets anders willen dan de jeugdarts indiceert, wordt het volgende met hen besproken:

• de mogelijkheden binnen het RVP, als ouders andere toedieningsmomenten of slechts een deel van het RVP willen;
• de mogelijkheden buiten het RVP, als ouders willen dat er andere vaccins toegediend worden dan voor hun kind vanuit het RVP geïndiceerd zijn. In dat geval worden ze verwezen naar de huisarts of een vaccinatiecentrum. De huisarts/het vaccinatiecentrum bespreekt vervolgens met de ouders de mogelijkheden. Wensen van ouders kunnen niet altijd gerealiseerd worden, ook niet bij het vaccinatiecentrum of de huisarts. Er zijn meestal kosten verbonden aan vaccinaties buiten het RVP. Zie Rivm.nl/vaccinaties.

Tabel 2a. Overzicht geïndiceerde vaccinaties per geboortecohort in 2023.

*Zie Addenda HPV-vaccinatie en HPV18+ vaccinatiecampagne voor alle cohorten die in 2023 in aanmerking komen voor HPV-vaccinatie.

Voor kinderen van asielzoekers gelden aparte regels, zie Addendum 14 Asielzoekerskinderen. Voor kinderen die niet het reguliere programma hebben gevolgd, gelden de regels van Hoofdstuk 10 Inhaalschema’s.
 

Tabel 2b. Afkortingen vaccins.

Tabel 2c. De vaccinaties en tijdigheid.

* Zie voor meer informatie Hoofdstuk 7 Tijdstip van vaccinaties.
** Zie Addendum HPV-vaccinatie.
*** Zie hoofdstuk 6 Maternale vaccinaties.

In het algemeen leidt vaccinatie volgens dit schema tot een goede antistofrespons met beschermende antistof-concentraties (Lafeber 2002).

Caribisch Nederland

Sinds 10 oktober 2010 vormen de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba samen Caribisch Nederland: bijzondere gemeenten van Nederland. De minister van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) is verantwoordelijk voor de volksgezondheid in Caribisch Nederland en voor het aanbod van het vaccinatieprogramma. Zoals de Gezondheidsraad in 2012 adviseerde, zal dat programma vergelijkbaar moeten zijn met het RVP in Europees Nederland, tenzij er op epidemiologische gronden reden is af te wijken. In drie schema’s wordt het huidige vaccinatieprogramma voor de eilanden in Caribisch Nederland beschreven. Zie ook de RVP-richtlijn BES.

2.3 Financiële regels

De kosten van de uitvoering van het RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma) komen sinds 2019 niet meer ten laste van de Rijksbegroting.
De gemeenten zijn nu verantwoordelijk voor de financiering van de uitvoering van het RVP door de JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg). Uitzondering hierop is de maternale kinkhoestvaccinatie. Deze wordt in 2023 nog via RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)-DVP uitbetaald, ook de HPV-vaccinaties voor de inhaalcohorten in 2023 worden via RIVM-DVP uitbetaald. Ouders betalen geen bijdrage voor vaccinaties die in het kader van het RVP zijn uitgevoerd. Als ouders kiezen voor een ander vaccin dan het vaccin dat voor het RVP ter beschikking is gesteld, vervalt het recht op kosteloze verstrekking. De financiële afwikkeling van de medische zorg voor asielzoekers is vastgelegd in de Regeling Medische zorg Asielzoekers (RMA). De vaccinaties die conform het RVP aan asielzoekers kinderen worden gegeven, worden door GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) aan de JGZ-organisaties uitbetaald.

2.4 Vaccindistributie en -beheer

Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) is verantwoordelijk voor de inkoop en distributie van de vaccins. De RIVM-DVP-regiokantoren bevoorraden de uitvoerende organisaties. De vaccins worden verstrekt op voorwaarde dat ze alleen worden gebruikt voor het RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma). RIVM-DVP is verantwoordelijk voor distributie en cold chain tot en met de levering aan de uitvoerder. Het vaccin blijft eigendom van het RIVM.

De uitvoerder is verantwoordelijk vanaf levering tot en met de toediening van het vaccin. Vaccins moeten onder gecontroleerde omstandigheden worden bewaard en vervoerd en mogen alleen worden toegediend als dat te allen tijde is gegarandeerd. Bij vaccinincidenten, zoals een te warm of koud bewaard vaccin of vaccins met een verlopen houdbaarheidsdatum, moet men contact opnemen met het RIVM-DVP-regiokantoor (zie Hoofdstuk 13 Contactgegevens). Laat in een dergelijke situatie, totdat duidelijk is wat er met het vaccin moet gebeuren, het vaccin in de koelkast staan met de volgende tekst opvallend op het vaccinflesje of -doosje: ‘Dit vaccin niet gebruiken’. Zie Vaccinbeheer voor uitvoerende organisaties. Deze richtlijn Vaccinbeheer is leidend, ook als de bijsluiter anders suggereert.