Wat is kinkhoest?

Kinkhoest, ook bekend als pertussis, is een ziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie. Mensen kunnen elkaar besmetten door hoesten. Kinkhoest is vooral gevaarlijk voor jonge baby’s. Die kunnen heel benauwd worden en uitgeput raken. In Nederland overlijden bijna ieder jaar één of twee baby’s aan kinkhoest.

Verschijnselen van kinkhoest

Kinkhoest staat ook wel bekend als 100-dagen hoest, omdat de voor kinkhoest kenmerkende hoest maandenlang kan aanhouden. De hoest put vooral zuigelingen uit. Ze kunnen zo moe en benauwd worden dat ze stoppen met ademen. Ze kunnen dan hersenschade oplopen. Patiënten met kinkhoest hebben over het algemeen lichte koorts.

Hoe loop je kinkhoest op?

Kinkhoest wordt overgedragen door hoesten en niezen. Het duurt meestal 7 tot 10 dagen voordat je ziek wordt. Je krijgt eerst een soort verkoudheid. Daarna begint het hoesten. Je kunt dan flinke hoestbuien krijgen waarbij dik slijm wordt opgehoest. Je kunt dan zo benauwd worden dat je er van moet overgeven. Na enkele weken ben je niet meer besmettelijk, maar het hoesten kan maanden aanhouden.

Wie krijgt kinkhoest?

Sinds 1996 komt kinkhoest weer meer voor, ook bij volwassenen. Dit kan komen omdat de bacterie van structuur is veranderd.  Daardoor kun je ook ziek worden als je gevaccineerd bent. Per jaar worden tussen de 4.000 en 10.000 gevallen gemeld bij de GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst). Het werkelijke aantal kinkhoestgevallen is waarschijnlijk veel groter. Het grote gevaar is dat een moeder, vader of broer of zus kinkhoest oploopt en een jonge baby besmet die nog niet (voldoende) gevaccineerd is. Zwangere vrouwen met kinkhoest kunnen bij de geboorte van hun kind de ziekte direct overdragen. Figuur 1 toont het aantal kinkhoestmeldingen in Nederland van 1976-2020.

Kinkhoest tijdens de coronapandemie

In het jaar 2020 waren er vanaf april flink minder kinkhoestmeldingen. Dit komt waarschijnlijk door de maatregelen om verspreiding van het coronavirus te beperken. 

Figuur 1. Meldingen van kinkhoest van 1976-2020. Bron: Osiris. Aantallen tot en met 1988 zijn gebaseerd op meldingsdatum. Aantallen vanaf 1989 zijn gebaseerd op 1ste ziektedag. Vanaf 1988 mochten alleen meldingen waarbij de bacterie was aangetoond of waarbij een positieve 2-puntserologie was vastgesteld, gemeld worden. Vanaf  1997 mochten ook meldingen met een positieve 1-puntserologie weer worden gemeld.

Sterfte door kinkhoest in Nederland

Voor de invoering van een vaccinatie tegen kinkhoest in 1957 stierven jaarlijks ongeveer 200 kinderen aan de ziekte. Tegenwoordig sterft nog gemiddeld 1 kind per jaar aan kinkhoest. Dat zijn vrijwel uitsluitend ongevaccineerde jonge zuigelingen.

Behandeling van kinkhoest

Kinkhoest kan behandeld worden met antibiotica, maar vaak is de bacterie al niet meer aanwezig als duidelijk is dat je kinkhoest hebt. Behandeling met antibiotica heeft dan geen zin meer. Daarom is bescherming door vaccinatie belangrijk.

Inenting tegen kinkhoest

Via het Rijksvaccinatieprogramma krijgen zuigelingen drie keer een vaccinatie. Op 4-jarige leeftijd is er nogmaals een inenting. De inenting tegen kinkhoest wordt samen gegeven met een vaccinatie tegen difterie, tetanus en polio. Er bestaat geen los kinkhoestvaccin. De kinkhoestvaccinatie beschermt goed, maar relatief kort, namelijk maar een paar jaar. De vaccinaties voor kinderen wordt gegeven op het consultatiebureau.

Het kinkhoestvaccin bestaat uit stukjes van de kinkhoestbacterie. Je krijgt er geen kinkhoest van, je lichaam maakt afweerstoffen tegen deze stukjes. Je kunt dan minder snel kinkhoest krijgen en als je het krijgt is het niet zo ernstig.