Spreken we over ‘vaccinatie’, ook al is het een drinkvaccin is?

Ja. ‘Vaccintoediening’ mag ook. Het woord ‘prik’ is uiteraard niet van toepassing.

De rotavirusvaccinatie betekent extra werk voor de JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg) en extra personele inzet. Want de meeste zuigelingen krijgen hun eerste vaccinatie pas bij 3 maanden. Is daarover nagedacht?

Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) is ervan op de hoogte dat er in sommige JGZ-regio’s geen standaard contactmoment meer is voor alle kinderen op de leeftijd van 6-9 weken. Dit punt is opgenomen in het implementatieplan en onderdeel van tariefonderhandelingen tussen het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en de koepels (GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) Nederland en ActiZ).

Klopt het dat 1:50 van de zieke kinderen wordt opgenomen in het ziekenhuis? 

Nee, 1 op de 50 kinderen in totaal wordt opgenomen. We gaan er vanuit dat ieder kind een rotavirusinfectie doormaakt, maar niet elk kind hoeft daar ziek van te worden.

Welke soort vaccin gaat Nederland gebruiken?

Rotarix® (2 doses).

Zit er pijnstillend middel in het vaccin?

Er zit geen pijnstillend middel in, maar sucrose. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het sucrosegehalte in het rotavirusvaccin een pijnverlagend effect heeft als dit vaccin als eerste wordt gegeven (zie WHO position paper).

Hoe werkt die pijnstillende werking van sucrose in het vaccin? Hoe lang van tevoren dien je het toe en hoe lang werkt het?

Sucrose werkt bij pasgeborenen pijnstillend bij venapunctie, hielprik of vaccinatie. Sucrose (sacharose, suiker) is een zeer zoete vloeistof, die in concentraties van 12 tot 50% en in doseringen variërend van 0,05 tot 2 ml in het ziekenhuis wordt gegeven als pijnbestrijding voor neonaten bij kortdurende pijnlijke procedures zoals hielprik en venapunctie. Het zou twee minuten vóór een pijnlijke handelingen moeten worden toegepast om een pijnstillend effect te krijgen bij premature en a terme pasgeborenen. De werkingsduur wordt op >5 minuten geschat (FMS Richtlijn Pijnmeting en behandeling bij kinderen). In de RL Uitvoering RVP staat een paragraaf over pijnvermindering bij vaccineren. 

Hoe lang kan het Rotarix® vaccin uit de koelkast blijven?

Toediening dient zo snel mogelijk plaats te vinden, maar in ieder geval dezelfde dag onder voorwaarde dat:

• Het vaccin beschermd is tegen licht.
• De temperatuur van de kamer waarin het vaccin ligt gemonitord wordt, zodat het aantoonbaar is dat het vaccin niet boven kamertemperatuur (15-25 °C) bewaard is.
• Het vaccin niet onbeheerd achtergelaten wordt.

Kan het rotavirusvaccin ook door een sonde heen toegediend worden?

Toediening via een sondevoeding is off-label. Er is geen data beschikbaar over de veiligheid, immunogeniciteit en/of werkzaamheid van het toedienen van Rotarix® via sondevoeding (neussondes, maagsondes of jejunostomiesonde) Aangezien het vaccin slechts 1,5 ml betreft, heeft het de voorkeur dat het vaccin oraal wordt toegediend, ook bij kinderen met een sonde. Dus alleen via de sonde toedienen als dit echt noodzakelijk is. Op basis van het biologisch werkingsmechanisme is het aannemelijk dat het vaccin toegediend via een sonde ook werkzaam en veilig is.

Het is een levend vaccin, wordt deze niet afgebroken door het kind vanwege de maternale antistoffen die het kind nog heeft?

Het vaccin is bewezen effectief, dus eventuele invloed van antistoffen verkregen via transplacentaire overdracht en/of borstvoeding lijkt beperkt.
Het geven van borstvoeding rond het moment van toediening van het rotavirusvaccin lijkt geen invloed op de antistofrespons op rotavirusvaccin bij de zuigeling te hebben. 

Hoe is het vaccin verpakt? Zijn de tubes per 10 verpakt of per stuk?

De vaccins worden geleverd in verpakkingen van 10 en 1 stuks (laatste vooral voor gebruik in het ziekenhuis). Het gaat in beide verpakkingen om tubes die één keer gebruikt kunnen worden.

Wat zijn de contra-indicaties voor de rotavirusvaccinatie?

Overgevoeligheid voor een bestanddeel van het vaccin (zie bijsluiter Rotarix®), fructose-intolerantie, glucose-galactose-malabsorptie, sucrose-isomaltase-insufficiëntie, voorgeschiedenis met darminvaginatie bij het kind; aandoening met verhoogd risico op darminvaginatie (bijvoorbeeld Meckel-d ivertikel of poliep) en ernstige immuundeficiënties, zoals SCID (severe combined immunodeficiency). Ook kan het vaccin niet altijd gegeven worden als de moeder biologicals heeft gebruikt tijdens de zwangerschap. In de richtlijn, die nu in ontwikkeling is zullen de contra-indicaties vermeld worden.

Wat is het interval tussen de twee doses?

In principe wordt dosis 1 bij de leeftijd 6-9 weken en dosis 2 bij leeftijd 3 maanden toegediend. Het interval is 1 maand (minimaal 4 weken).

Wat als een kind het vaccin nog niet heeft gehad voor 12 weken. Dan niet meer geven in inhaalschema?

De eerste dosis wordt bij voorkeur voor 12 weken gegeven. Bij uitzonderingen (bijv. vestigers die niet eerder in Nederland zijn) kan hiervan afgeweken worden. Om beide doses te kunnen geven, is de uiterste startleeftijd voor de eerste dosis Rotarix® 19 weken en 6 dagen.

Wat als een kind >12 nog geen eerste dosis heeft gehad (i.v.m. gemiste afspraak o.i.d.)?

Overleg dan met kinderarts of jeugdarts. Het is belangrijk dat contra-indicaties worden uitgesloten.

Hoe erg is het als je pas met 23 weken de 2e dosis geeft?

Dat is geen probleem. De serie dient bij voorkeur vóór de leeftijd van 16 weken afgerond te worden, maar uiterlijk voor de leeftijd van 24 weken. De 2e dosis kan dus nog bij 23 weken worden gegeven.

Als er voor de eerste 3 maanden geen eerste dosis rotavirusvaccin wordt gegeven (door welke reden dan ook), vervalt het advies voor rotavirusvaccinatie dan volledig?

Nee, de uiterste startleeftijd om nog twee doses te kunnen geven is volgens de bijsluiter 19 weken en 6 dagen. De tweede dosis kan dan op de uiterste leeftijd van 23 weken en 6 dagen worden toegediend. De eerste dosis wordt wel bij voorkeur voor 12 weken gegeven.

Waarom wordt het rotavirusvaccin niet met het 8 wekenconsult toegediend? Of moet het door de arts gegeven worden?

De eerste dosis kan bij 6-9 weken gegeven worden dus toediening bij 8 wekenconsult is prima. De vaccinatie hoeft niet perse door een arts te worden gegeven.

Is het belastend voor een kind om bij 3 maanden 3 vaccins te geven?

Het immuunsysteem kan dit gewoon aan. Ook in andere landen worden bij sommige vaccinatiemomenten meer dan 2 vaccins tegelijkertijd gegeven. Daarnaast is dit een drinkvaccin, dus het aantal prikken dat tegelijk wordt gegeven neemt niet toe. Daarnaast bevat het rotavirusvaccin sucrose, wat een pijnstillend effect heeft op de eventueel daarna volgende vaccinaties.

Als gelijktijdig vaccineren (met DKTP Difterie, kinkhoest, tetanus, polio (Difterie, kinkhoest, tetanus, polio)) om een bepaalde reden niet lukt, is er dan een interval nodig omdat het om een levend verzwakt virus gaat?
Hoe gaat deze vaccinatie (rota) samen met de BCG-vaccinatie, indien deze geïndiceerd is?

Er hoeft geen specifiek interval gehanteerd te worden met andere vaccins. Ook niet met BCG, wat ook een levend verzwakt vaccin is, maar een andere toedieningsweg heeft. Daarnaast kan het rotavirusvaccin tegelijk worden toegediend met RSV-immunoglobuline (passieve antistoffen tegen RS-virus, Synagis). Ook hoeft daarmee geen specifiek interval gehanteerd te worden. Zie ook paragraaf 8.3 van de RVP-Richtlijn Uitvoering RVP.

Kunnen kinderen waarvan de moeder tijdens de zwangerschap immunosupressiva hebben gebruikt het rotavirusvaccin krijgen?

Het kan een contra-indicatie zijn als de moeder een immunosuppressief biological gebruikte tijdens de zwangerschap, waarbij er sprake is van trans-placentaire overdracht naar het kind (bijvoorbeeld infliximab). Vóór toediening van rotavirusvaccinatie is spiegelbepaling van de biological bij het kind geïndiceerd (er zijn een paar uitzonderingen). Het is echter niet gebruikelijk dat een spiegelbepaling wordt gedaan, maar de zuigeling hoeft hiervoor niet apart naar de kinderarts verwezen te worden. De jeugdarts handelt op basis van de beschikbare informatie. De informatie hierover komt in de richtlijn.

Worden prematuren ook voor de kalenderleeftijd van 12 weken gevaccineerd?

De leeftijden waarop de vaccinaties moeten worden toegediend zijn gelijk voor prematuur en à terme geboren zuigelingen. Er wordt niet gecorrigeerd voor de zwangerschapsduur.

Hoeveel tijd kost het toedienen?

Het instructiefilmpje over de toediening geeft hiervoor een goede indicatie. Het is vooral belangrijk dat je de toediening niet overhaast om de kans op spugen/verslikken te voorkomen.

Komt er extra tijd voor het vaccineren in het consult?

Er wordt nog onderhandeld over het toedieningstarief tussen het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en de koepels (GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) NL en ActiZ).

Kan (net als in de RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma) richtlijn) waar jeugdarts staat ook verpleegkundig specialist gelezen worden?

Ja, de richtlijn voor de toediening van het rotavirusvaccin wordt een onderdeel van de Richtlijn Uitvoering RVP.

Mag het vaccin ook tijdens een huisbezoek gegeven worden?

Dat kan mits de jeugdarts de indicatie heeft gesteld, de opdracht heeft gegeven en zeker is dat er daarna geen contra-indicatie is ontstaan voor dit levend verzwakt vaccin. Daarnaast dient de toediener bevoegd en bekwaam te zijn. Door de rotavirusvaccinatie te laten toedienen door een JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg)-professional, een verpleegkundige of kinderarts kan de cold chain worden bewaakt, ben je zeker van een correcte en volledige toediening, kan het juiste interval worden gehanteerd en wordt het kind op de juiste leeftijd gevaccineerd.

Kunnen ouders het vaccin ook zelf toedienen?

Technisch gezien kan dat, maar dat is binnen het RVP niet de bedoeling. Door de rotavirusvaccinatie te laten toedienen door een JGZ-professional, een verpleegkundige of kinderarts kan de cold chain worden bewaakt, ben je zeker van een correcte en volledige toediening, kan het juiste interval worden gehanteerd en wordt het kind op de juiste leeftijd gevaccineerd. Inventarisatie van te voren van de contra-indicaties is extra belangrijk bij dit levend verzwakt vaccin. Daarnaast is het de 1e vaccinatie in het kader van het RVP. Logisch om dat goed te begeleiden en uit te voeren en het niet aan ouders zelf over te laten.

Mogen de tube en dop na vaccinatie ook in een wiva vat?

De tube wordt gezien als biologisch afval en moet daarom in een naaldencontainer of wiva vat. De keuze is aan de uitvoerende organisatie.

Wat moet je doen als een kind spuugt en daardoor mogelijk niet alle porties binnenkrijgt?

Bij twijfel kun je nog een extra dosis geven. Dat kan geen kwaad. Het gaat dan in het zeldzame geval dat de zuigeling (direct) na de toediening het grootste deel van het vaccin uitspuugt. Eén dosis Rotarix® van 1,5 ml bevat niet minder dan 106.0 CCID50 (CCID50 = cell culture infectious dose, 50 % endpoint) en het is niet erg als een deel van de toegediende (verzwakte) virusdeeltjes de darm mogelijk niet bereikt. Een vervangende dosering toedienen lijkt dan ook in verreweg de meeste gevallen niet nodig. Maar een extra dosis mag wel en op basis van het veiligheidsprofiel bestaat er geen gevaar voor overdosering, zelfs als de zuigeling tijdens hetzelfde bezoek 2 volledige doseringen toegediend zou krijgen.

Na hoeveel tijd is spugen acceptabel?

Je kunt als vuistregel aanhouden: als het kind tijdens het consult spuugt en het grootste deel van het vaccin direct uitspuugt, is het advies om de dosis eenmalig te herhalen. Ook bij twijfel. Dit kan meteen. 

Wat als de baby zich verslikt en vaccin aspireert?

Dan gaat het kind hoesten en hoest het vaccin weer op. Het zal voldoende vaccin binnenkrijgen voor de aanmaak van antistoffen. Als het vervolgens gaat spugen, zie de twee Q&A’s hierboven.

Mag een baby direct na de vaccinatie drinken? Ivm spugen?

Ja dat kan.

Hoe lang duren de bijwerkingen?

De bijwerkingen vinden over het algemeen in de 14 dagen na de vaccinatie plaats, meestal in de eerste 8 dagen na toediening. Ze duren meestal een paar dagen.

Wat voor een soort prikkelbaarheid wordt hier bedoeld als bijwerking? Wat wordt verstaan onder "prikkelbaarheid"?

Bij een zuigeling betekent dit dat het zich wat minder prettig voelt en dus wat sneller van slag is, wat sneller huilerig.

Binnen hoeveel tijd na vaccinatie kan een darminvaginatie optreden?

Als een invaginatie na vaccinatie werd gezien was dat meestal in de week na toediening van de eerste dosis.

Is er in Nederland ook onderzoek gedaan naar hoe vaak darminvaginatie voorkomt?

Ja, Gadroen et al. vonden een lage incidentie van darminvaginatie in Nederland in de periode 2008-2012. De totale incidentie bij kinderen <36 maanden oud was 21,2 per 100.000 persoonsjaren (95% betrouwbaarheidsinterval (BI): 12,5-34,3) op basis van huisartsgegevens en 22,6 per 100.000 persoonsjaren (95% BI: 20,9-24,4) op basis van ziekenhuisgegevens. . De Gezondheidsraad gaat uit van een achtergrondincidentie van 35 invaginaties per 100.000 per jaar bij kinderen jonger dan 1 jaar.

Klopt het dat de incidentie van darminvaginatie  na invoering van rotavirusvaccinatie in andere landen niet is gestegen?

Dat klopt. In een Cochrane-analyse op basis van diverse randomized controlled trials werd geen toename gevonden in invaginaties na vaccinatie: bij studies naar Rotarix® werden 30 invaginaties gemeld in de gevaccineerde groep (n=53.032) en 28 in de controle groep (n=44.124): RR 0,70 (95% betrouwbaarheidsinterval 0,46-1,05).
In recente reviews werd ook geen toename van het risico op darminvaginatie gevonden in de eerste 1-2 jaar na vaccinatie (zie https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34788488/, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33970192/ en https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33060518/).
In Duitsland nam na de introductie van vaccinatie tegen rotavirus de incidentie van invaginatie gedurende het eerste levensjaar af: IRR 0,73 (95% BI 0,68-0,79). De incidentie ten tijde van de eerste vaccinatie (gedurende de eerste 7 tot 12 weken) leek daarentegen toe te nemen, maar het verschil was niet statistisch significant: IRR 1,29 (95% BI 0,93-1,78). Zie: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32187139/.

Is het verhoogde risico op darminvaginatie als gevolg van de vaccinatie ook kleiner onder de 12 weken?

Darminvaginatie wordt als zeer zeldzame bijwerking van de rotavirusvaccinatie gemeld, maar komt ook spontaan voor met een piek rond de leeftijd van 6 maanden. Dit is de reden dat we tijdig willen vaccineren om de serie voor die leeftijd afgerond te hebben. In andere landen waar de rotavirusvaccinatie voor alle baby’s al langer wordt geadviseerd, wordt geen verhoogde incidentie gezien.
De oorzaak van de invaginatie is vaak niet duidelijk en de associatie met de vaccinatie is onbegrepen. Als een invaginatie na vaccinatie werd gezien was dat meestal in de week na toediening van de eerste dosis. Hoewel er ook onderzoeken zijn die geen verhoogd risico hebben gevonden, wordt er voor de zekerheid wel rekening gehouden met een daadwerkelijk iets verhoogd risico.

Wat zijn de gevolgen van darminvaginatie?

Bij een darminvaginatie schuiven delen van de darm in elkaar. Een invaginatie is over het algemeen zonder restverschijnselen te behandelen maar soms treden er complicaties op zoals een darmafsluiting en/of belemmering van de bloedtoevoer van de darmwand. Symptomen bij baby’s zijn heftige buikpijnaanvallen met huilen en braken. Vaak worden tijdens de aanval de beentjes opgetrokken. Veel kinderen hebben slijm of bloed in de ontlasting. Dit zijn alarmsymptomen en een reden om de huisarts te consulteren.

Geldt de kans op invaginatie bij rotavirusvaccin alleen bij de eerste dosis of bij beide doses?

Nee, maar bijwerkingencentrum Lareb geeft op basis van beperkt bewijs aan dat het toegenomen risico op darminvaginatie na de 1e dosis groter is dan na de 2e dosis. Zie: https://www.lareb.nl/mvm-kennis-pagina?id=1490.

Komt er ook voorlichtingsmateriaal in andere talen?

Zoals gebruikelijk binnen het RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma) wordt er ook materiaal ontwikkeld voor anderstaligen en laaggeletterden.

Kan er landelijk een duidelijk communicatiemiddel ingezet worden tussen JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg) en ziekenhuizen/kinderartsen?

In de werkgroep praktijk voor rotavirusvaccinatie (ontwikkeling RVP-richtlijn) zitten zowel JGZ-professionals als kinderartsen. De communicatie tussen kinderartsen en jeugdartsen heeft hier onze aandacht en we zullen dit proces zoveel mogelijk proberen te ondersteunen. In de praktijk is de organisatie echter in elke JGZ-regio net weer anders geregeld dus er is helaas geen landelijke one-size-fits-all aanpak mogelijk.

Ik krijg de Vooruitblik rotavirus- en maternale griepvaccinatie niet. Wat nu?

Via de nieuwsbrief ‘Voortuitblik rotavirus- en maternale griepvaccinatie’ houden we het veld op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Deze Vooruitblik wordt door de RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)-DVP regiokantoren met de JGZ gedeeld. Vriendelijk doch dringend verzoek om deze Vooruitblik ook met collega’s binnen de eigen organisatie te delen zodat iedereen vanaf het begin goed wordt geïnformeerd over implementatietrajecten. Krijg je de Vooruitblik nog niet, vraag dan binnen je eigen organisatie even na wie deze wel krijgt en of deze doorgestuurd kan worden.

Is handen wassen voldoende om te voorkomen dat we zelf iets van het virus binnen krijgen?

Ja. Neem de richtlijn Handhygiëne in acht, zie Handen wassen op rivm.nl.

Moet de JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg)-organisatie zelf zorgen voor voldoende koelkastruimte? De koelkast is al best vol.

Ja, het is de verantwoordelijkheid van de JGZ-organisatie zelf om te zorgen voor voldoende koelkastcapaciteit op de vaccinatielocaties. RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)-DVP heeft alleen een inventarisatie gedaan.

Hoe kunnen we de aanvullende info aanleveren/registreren? Kan dat in de vaccinatiemodule?

Aanvullende informatie over de baby zoals zwangerschapsduur en geboortegewicht kan al wel in DD JGZ geregistreerd worden, maar nog niet doorgegeven aan het RIVM. Het is wel wenselijk dat dit mogelijk wordt, om het effect van de vaccinatie ook goed bij risicogroepen te kunnen monitoren, zoals de Gezondheidsraad adviseert. Er wordt aan gewerkt om dit in de toekomst mogelijk te maken.

Zwangeren vragen soms waarom zij geen rotavirusvaccinatie krijgen, tegelijk met de MKV.

Dit vaccin is ontwikkeld, getest en goedgekeurd voor toediening aan zuigelingen. Daarnaast wordt verzwakt levend vaccin niet toegediend aan zwangeren.

Hoeveel mensen zullen naar verwachting hun baby laten vaccineren met het rotavirusvaccin? 

In juli 2022 is er een peiling onder ouders met jonge kinderen uitgevoerd. Daarin is ook gevraagd naar de intentie voor rotavirusvaccinatie. Voorlopige resultaten worden in het jaarlijkse vaccinatiegraadrapport gepubliceerd. In het Verenigd Koninkrijk ligt de vaccinatiegraad voor de volledige serie rond 90% en in Duitsland was de vaccinatiegraad in 2018 80%.

Wat doet de Rotarix® (de ingrediënten, zoals sucrose erin) met het microbioom bij de jonge zuigeling? Zeker voor moeders die bewust exclusief borstvoeding geven.

Hoe je microbioom eruit ziet ligt aan verschillende factoren: geboorte, genen, leeftijd, omgeving en voeding. Deze factoren spelen een veel grotere rol dan het tweemaal toedienen van Rotarix®. Borstvoeding bevat veel lactose (melksuiker), dat behoort ook tot de koolhydraten. De hoeveelheid sucrose (9 mg) in het vaccin is zo klein dat een effect op het microbioom onwaarschijnlijk lijkt.