Vaccinatievraagstukken blijven onverminderd actueel. De coronacrisis heeft de kloof tussen overheid en burgers vergroot en daarmee ook het vertrouwen in vaccinaties verder ondermijnd. Deze lezing laat zien hoe analyse van échte gesprekken tussen ouders en zorgverleners waardevolle inzichten biedt om vaccinatiegesprekken doelgerichter en constructiever te maken.
In het eerste deel van de lezing gaat Hedwig te Molder in op de maatschappelijke context waarin vaccinatiegesprekken plaatsvinden. Ouders worden vandaag de dag geacht zich in uiteenlopende levensdomeinen als ‘expert’ op te stellen. Een goede ouder volgt niet klakkeloos de adviezen van overheid en professionals – integendeel, kritisch meedenken wordt gezien als een teken van betrokkenheid en waakzaamheid. Tegelijkertijd schuilt hierin een spanningsveld: wanneer gezonde scepsis omslaat in systematisch wantrouwen, ondermijnt dit het gezag van deskundigen en kan het de publieke gezondheidszorg schaden.
Hoe reiken we ouders de hand die niet blind kunnen of willen vertrouwen? Feiten overtuigen pas als ze aansluiten bij wat ouders belangrijk vinden. Dat vraagt om aandacht voor hun onderliggende waarden. In de praktijk blijkt het echter lastig om deze waarden te adresseren – terwijl juist daar de sleutel ligt tot een effectief gesprek over vaccinatie.
In het tweede deel van de lezing presenteert Robert Prettner zijn promotieonderzoek Shots at Stake. Daarin analyseerde hij 90 (video)opnames van gesprekken op het consultatiebureau om te onderzoeken hoe zorgverleners ruimte kunnen creëren voor vragen, zorgen en vaccinatietwijfels van ouders. Centraal staan de unieke inzichten die voortkomen uit het analyseren van échte gesprekken. Waar schieten gangbare methoden, zoals motiverende gespreksvoering, tekort? Hoe reageren zorgverleners nu op ouders die twijfel of weerstand tonen? En op welk moment is het delen van informatie over vaccinatie het meest effectief? Zijn onderzoek laat zien dat effectieve gespreksvoering niet draait om méér overtuigen, maar om zorgvuldig luisteren en precies timen wat je wanneer zegt.
Prof. Dr. Hedwig te Molder (Vrije Universiteit Amsterdam)
Hedwig te Molder is hoogleraar Taal en Communicatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze doet onderzoek naar de veranderende rol van experts en expertise in een vermeende ‘post-truth’ samenleving. In het bijzonder kijkt ze naar hoe mensen in hun alledaagse gesprekken feiten en ervaringskennis inzetten, en welke rechten ze hieraan ontlenen. In haar werk is ze zowel theoretisch als praktisch geïnteresseerd in de vraag hoe debat in dialoog te veranderen. Toepassingsgebieden variëren van vaccinatie, voeding en kankerscreening tot corona en ADHD. Hedwig publiceerde meer dan 100 wetenschappelijke artikelen en boekhoofdstukken. Ze is een veelgevraagd spreker, verschijnt regelmatig in de media, en verzorgt met haar Centrum voor Interactie en Dialoog gesprekstrainingen voor professionals, beleidsmakers en wetenschappers.
Dr. Robert Prettner (Vrije Universiteit Amsterdam)
Robert Prettner is universitair docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam, gespecialiseerd in medische interactie. In zijn dissertatie Shots at Stake: Facilitating Interactions between Professionals and Parents about Childhood Vaccination onderzocht hij hoe gesprekken over vaccinatie gevoerd worden op antroposofische en reguliere consultatiebureaus. Het bijzondere aan dit onderzoek is dat het gebaseerd is op video-opnames van échte gesprekken, waardoor het niet afhankelijk is van aannames over het verloop van deze gesprekken of van de herinnering van de gespreksdeelnemers. Op basis van zijn onderzoek, ontwikkelt en geeft hij gesprekstrainingen over effectievere communicatie tussen zorgprofessionals en ouders.