Meningokokken zijn bacteriën die ernstige ziekten kunnen veroorzaken. Er zijn 13 verschillende soorten van de meningokokkenbacterie. Dat noemen we serogroepen. 5 van die seroegroepen kunnen hersenvliesontsteking veroorzaken. Dat zijn serogroepen A, B, C, W, en Y. In Nederland vaccineerden we sinds 2002 tegen meningokokken groep C (MenC)
(Ruitenberg & Houweling, 2002 (Ruitenberg, Houweling, Algemene vaccinatie tegen meningokokken C en pneumokokken; samenvatting van het advies van de Gezondheidsraad (2002))
). In de periode 2016-2018 was er in Nederland een stijging van meningokokkenziekte door groep W (Knol et al., 2017 (Knol, Hahne, Lucidarme, Campbell, de Melker, Gray, Temporal associations between national outbreaks of meningococcal serogroup W and C disease in the Netherlands and England: an observational cohort study (2017))
). Daarom werd toen besloten om in 2018 de MenC-vaccinatie bij 14 maanden te veranderen in een MenACWY-vaccinatie. Diezelfde prik wordt vanaf 2018 ook gegeven met de leeftijd van 14 jaar.
Hoe goed het vaccin werkt
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) onderzocht hoe goed het vaccin tegen meningokokken groep W werkt door het aantal ziektegevallen door groep W voor de start van de MenACWY-vaccinatie te vergelijken met die daarna. De bescherming was 92% onder peuters van 15-36 maanden. Onder tieners kon dit niet berekend worden omdat er na de invoering van de MenACWY-vaccinatie bij 14 jaar geen ziektegevallen door groep W zijn geweest (Ohm et al., 2022 (Ohm, Hahne, van der Ende, Sanders, Berbers, Ruijs, van Sorge, de Melker, Knol, Vaccine Impact and Effectiveness of Meningococcal Serogroup ACWY Conjugate Vaccine Implementation in the Netherlands: A Nationwide Surveillance Study (2022)) ).
In Engeland was er ook een stijging van meningokokkenziekte door groep W. Daar is alleen een MenACWY-vaccinatiecampagne voor 13 – 18-jarigen uitgevoerd. Ze schatten dat de bescherming van deze vaccinatie 94% was
(Campbell et al., 2022 (Campbell, Andrews, Parikh, White, Edelstein, Bai, al., Impact of an adolescent meningococcal ACWY immunisation programme to control a national outbreak of group W meningococcal disease in England: a national surveillance and modelling study (2022))
). Dat is dus vergelijkbaar met de resultaten onder peuters uit Nederland.
Bijwerkingen
Het MenACWY-vaccin geeft bij peuters ongeveer dezelfde bijwerkingen als het MenC-vaccin van voor 2018. Reacties op de plek van de prik zoals een rode, dikke of pijnlijke plek kwamen bij 37% van de peuters voor. Prikkelbaarheid kwam voor bij 39%, slaperigheid bij 28%, geen eetlust bij 24% en koorts bij 16% (Vesikari et al., 2012 (Vesikari, Forsten, Boutriau, Bianco, van der Wielen, Miller, Randomized trial to assess the immunogenicity, safety and antibody persistence up to three years after a single dose of a tetravalent meningococcal serogroups A, C, W-135 and Y tetanus toxoid conjugate vaccine in toddlers (2012))
)
(Kemmeren et al., 2021 (Kemmeren, van Balveren, Kant, de Melker, Tolerability of MenACWY-TT vaccination in adolescents in the Netherlands; a cross-sectional study (2021))
).
Bijwerkingencentrum Lareb heeft de veiligheid van de MenACWY-vaccinatiecampagne in 2018 in Nederland gevolgd. In een rapport over de meldingen tot en met 1 mei 2019(PDF) is gekeken naar de bijwerkingen bij peuters en tieners. Bij 15 peuters werd na de MenACWY-prik een koortsstuip gemeld. Al deze peuters kregen tegelijk ook een BMR (Bof, Mazelen en rodehond )-vaccinatie. In 8 van deze meldingen kwam de koortsstuip waarschijnlijk door de BMR-vaccinatie. Er waren ook 18 meldingen van opgezette lymfklieren, meestal bij tieners, en 17 meldingen van galbulten.
Een nieuw rapport over alle meldingen tot en met december 2020(PDF) gaf geen nieuwe inzichten in de veiligheid van dit vaccin.
Bewaken van de veiligheid
In Nederland controleert het Bijwerkingencentrum Lareb de veiligheid en bijwerkingen. Daar kun je ook mogelijke bijwerkingen melden. De meldingen van mogelijke bijwerkingen na BMR-vaccinatie staan in de rapporten over bijwerkingen na RVP-vaccinaties, die Lareb elk jaar schrijft.